Trong ngành chăn nuôi hiện đại, việc tối ưu hóa dinh dưỡng cho vật nuôi là yếu tố then chốt để đạt được hiệu quả sản xuất cao. Gần đây, xu hướng giảm protein thô (crude protein – CP) trong khẩu phần ăn của vật nuôi đã thu hút sự quan tâm lớn. Đây được xem là một chiến lược hiệu quả để giảm chi phí thức ăn, giảm phát thải nitơ ra môi trường, và cải thiện sức khỏe vật nuôi. Tuy nhiên, giảm CP cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, bao gồm suy giảm hiệu suất tăng trưởng, chất lượng thịt và khả năng miễn dịch của vật nuôi nếu không được thực hiện đúng cách.
Lợi ích của việc giảm protein thô trong khẩu phần
Giảm chi phí thức ăn
Protein thô, đặc biệt từ nguồn đạm động vật hoặc đạm nhập khẩu, thường là thành phần đắt đỏ trong khẩu phần ăn của vật nuôi. Giảm CP giúp tiết kiệm chi phí mà vẫn đảm bảo năng suất nếu cân bằng axit amin thiết yếu bằng cách bổ sung các nguồn thay thế (Mosenthin, et al., 2020).
Giảm phát thải nitơ ra môi trường
Một trong những lợi ích lớn nhất của việc giảm CP là giảm lượng nitơ bài tiết qua phân và nước tiểu, từ đó hạn chế ô nhiễm môi trường. Nitơ dư thừa trong phân có thể gây ra hiện tượng phú dưỡng hóa nước và tác động tiêu cực đến hệ sinh thái (Hansen, et al., 2022). Theo nghiên cứu, giảm 1% CP trong khẩu phần ăn có thể giảm đến 10% lượng nitơ thải ra môi trường (Li, et al., 2019).
Cải thiện sức khỏe đường ruột
Lượng protein thừa trong khẩu phần có thể gây ra sự lên men trong ruột già, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây bệnh phát triển, từ đó làm giảm hiệu suất tiêu hóa và tăng nguy cơ tiêu chảy (Heo, et al., 2018). Giảm CP và sử dụng axit amin tổng hợp thay thế có thể cải thiện cân bằng vi sinh đường ruột, giúp tăng cường sức khỏe tổng thể của vật nuôi.
Rủi ro tiềm ẩn khi giảm protein thô trong khẩu phần
Suy giảm hiệu suất tăng trưởng
Nếu khẩu phần không được cân đối đủ axit amin thiết yếu, giảm CP có thể dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng, làm giảm tốc độ tăng trưởng và năng suất sản xuất thịt, trứng, sữa (Wu, et al., 2021). Điều này đặc biệt đúng với các loài vật nuôi như gà thịt và lợn, vốn có nhu cầu axit amin cao.
Tăng nguy cơ thiếu hụt dinh dưỡng vi lượng
Protein là nguồn cung cấp không chỉ axit amin mà còn các yếu tố dinh dưỡng vi lượng khác như vitamin B và các peptide chức năng. Giảm CP quá mức có thể làm giảm cung cấp các chất này, ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và khả năng chống chịu bệnh tật của vật nuôi (Zhao, et al., 2020).
Tăng phụ thuộc vào axit amin tổng hợp
Để bù đắp cho việc giảm CP, khẩu phần thường phải bổ sung axit amin tổng hợp như lysine, methionine, threonine. Tuy nhiên, việc sử dụng không hợp lý hoặc không cân đối các axit amin này có thể dẫn đến mất cân bằng dinh dưỡng và tăng chi phí lâu dài (Wang, et al., 2019).
Ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm chăn nuôi
Một số nghiên cứu chỉ ra rằng việc giảm CP quá mức có thể ảnh hưởng đến chất lượng thịt, như giảm tỷ lệ cơ, tăng mỡ hoặc giảm hương vị sản phẩm (Tian, et al., 2021). Đối với gà đẻ, thiếu CP có thể làm giảm tỷ lệ đẻ trứng và chất lượng vỏ trứng.
Giải pháp cân bằng giữa lợi ích và rủi ro
Để giảm CP hiệu quả mà không gây ảnh hưởng tiêu cực, các chiến lược sau đây cần được áp dụng:
Sử dụng mô hình cân bằng axit amin
Thay vì chỉ tập trung vào tổng lượng protein, cần tối ưu hóa khẩu phần dựa trên nhu cầu axit amin thiết yếu của từng loài và giai đoạn phát triển của vật nuôi (Deng, et al., 2022). Các mô hình phần mềm như NRC hoặc INRA có thể hỗ trợ cân bằng khẩu phần một cách chính xác.
Kết hợp nguyên liệu thức ăn giàu dinh dưỡng
Sử dụng các nguyên liệu như đậu nành, bột cá hoặc phụ phẩm từ nông nghiệp có giá trị dinh dưỡng cao có thể giúp giảm lượng protein thô cần thiết mà vẫn đảm bảo hiệu suất (Pham, et al., 2023).
Bổ sung enzyme và phụ gia hỗ trợ tiêu hóa
Các enzyme như protease, phytase hoặc phụ gia sinh học có thể cải thiện khả năng tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng, từ đó giảm nhu cầu protein tổng trong khẩu phần.
Theo dõi sát sao hiệu suất và sức khỏe vật nuôi
Các nhà chăn nuôi cần thường xuyên đánh giá hiệu suất tăng trưởng, sức khỏe và chất lượng sản phẩm để điều chỉnh khẩu phần kịp thời, tránh rủi ro từ việc giảm CP quá mức.
Kết luận
Giảm protein thô trong khẩu phần ăn của vật nuôi là một chiến lược dinh dưỡng đầy tiềm năng, mang lại lợi ích cả về mặt kinh tế và môi trường. Tuy nhiên, đây cũng là con dao hai lưỡi nếu không được thực hiện dựa trên cơ sở khoa học và kỹ thuật hợp lý. Việc cân bằng giữa lợi ích và rủi ro yêu cầu sự hiểu biết sâu sắc về nhu cầu dinh dưỡng của vật nuôi, cũng như các công cụ hỗ trợ cân bằng khẩu phần. Chỉ khi áp dụng một cách hợp lý, chiến lược này mới thực sự phát huy tối đa hiệu quả.
Nguồn ảnh và bài: Ecovet
Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam
(https://nhachannuoi.vn/giam-protein-tho-trong-chan-nuoi-can-bang-loi-ich-va-rui-ro/, ngày 13/01/2025)
