Khi “Nền Móng” Không Vững
Vấn đề về móng ở heo nái, thường được gọi chung là què (lameness), là một trong những lý do hàng đầu gây loại thải sớm, chỉ đứng sau các vấn đề về sinh sản. Các biểu hiện rất đa dạng: nứt gót, nứt thành móng, móng mọc dài không đều, viêm loét đế móng, và áp-xe. Những tổn thương này không chỉ gây đau đớn. Một con nái bị đau chân sẽ giảm vận động, dẫn đến giảm ăn, sụt giảm thể trạng, và gặp khó khăn trong việc thể hiện các hành vi tự nhiên.
Đối với nái mang thai, hậu quả còn nặng nề hơn. Giai đoạn này, cơ thể nái phải chịu áp lực cực lớn. Trọng lượng tăng nhanh gây sức ép khổng lồ lên bốn chiếc móng nhỏ bé. Đồng thời, cơ thể ưu tiên dinh dưỡng cho sự phát triển của bào thai, khiến nguồn lực dành cho việc duy trì các mô ngoại vi như da và móng bị hạn chế. Một con nái mang thai bị què sẽ ăn uống kém, dẫn đến không đủ dưỡng chất để nuôi thai, heo con sinh ra có thể nhẹ cân, kém đồng đều. Tệ hơn nữa, cơn đau và stress có thể ảnh hưởng đến quá trình đẻ, gây khó đẻ và làm tăng nguy cơ mất con. Rõ ràng, một bộ móng khỏe mạnh không chỉ là vấn đề thẩm mỹ, nó là nền tảng cho một chu kỳ mang thai và sinh sản thành công.
Dinh Dưỡng Khoáng Chất: Xây Dựng Sự Dẻo Dai Từ Bên Trong
Móng guốc được cấu tạo chủ yếu từ keratin, một loại protein dạng sợi cứng. Quá trình tổng hợp và hình thành một cấu trúc keratin vững chắc, dẻo dai đòi hỏi sự tham gia của nhiều vi chất dinh dưỡng, trong đó các khoáng vi lượng đóng vai trò không thể thiếu. Chúng hoạt động như những “công nhân” và “chất kết dính” trong nhà máy sinh hóa của cơ thể.
1. Kẽm (Zn): Kẽm là khoáng chất tối quan trọng cho sự phân chia tế bào và tổng hợp protein, bao gồm cả keratin. Nó tham gia vào quá trình sừng hóa (keratinization), giúp tạo ra lớp biểu bì cứng chắc của thành móng. Thiếu kẽm, quá trình liền vết thương ở móng sẽ chậm lại, các tế bào sừng mới hình thành yếu ớt, dễ dẫn đến nứt nẻ và nhiễm trùng. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc bổ sung kẽm, đặc biệt là kẽm ở dạng hữu cơ, có thể cải thiện đáng kể độ cứng và tính toàn vẹn của móng (van Riet và cộng sự, 2013).
2. Đồng (Cu): Nếu kẽm giúp tạo ra các “viên gạch” keratin, thì đồng đóng vai trò như “vữa” để liên kết chúng lại. Đồng là thành phần của enzyme lysyl oxidase, một enzyme cần thiết để tạo ra các liên kết chéo disulfide giữa các sợi keratin. Chính những liên kết này mang lại cho móng độ cứng và khả năng đàn hồi. Thiếu đồng, cấu trúc keratin sẽ lỏng lẻo, khiến móng trở nên mềm, yếu và dễ bị tổn thương.
3. Mangan (Mn): Mangan không tác động trực tiếp lên keratin nhiều như kẽm và đồng, nhưng nó lại cực kỳ quan trọng cho sức khỏe của xương và sụn khớp bên trong móng. Mangan cần thiết cho sự hình thành chondroitin sulfate, một thành phần cấu trúc chính của sụn. Một bộ xương và hệ thống khớp khỏe mạnh sẽ giúp phân bổ trọng lượng cơ thể một cách hợp lý, giảm áp lực bất thường lên các điểm cụ thể của móng, từ đó giảm nguy cơ tổn thương cơ học.
Không Chỉ Là “Bao Nhiêu”, Mà Là “Hấp Thu Như Thế Nào”
Trong chăn nuôi hiện đại, việc bổ sung khoáng vào thức ăn là tiêu chuẩn. Tuy nhiên, không phải tất cả các dạng khoáng đều được tạo ra như nhau. Khoáng vô cơ (inorganic minerals) như kẽm oxit (ZnO) hay đồng sunfat (CuSO4) có giá thành rẻ nhưng sinh khả dụng (bioavailability) thấp. Điều này có nghĩa là chỉ một phần nhỏ trong số khoáng được ăn vào thực sự được hấp thu qua thành ruột và đi vào máu để đến nơi cần thiết. Phần lớn sẽ bị đào thải ra ngoài hoặc tệ hơn, chúng có thể tương tác đối kháng với các chất dinh dưỡng khác, làm giảm sự hấp thu của cả hai.
Ngược lại, khoáng hữu cơ (organic minerals), hay còn gọi là khoáng chelate, là các ion khoáng được liên kết với các phân tử hữu cơ như axit amin hoặc peptide nhỏ. Cấu trúc này “ngụy trang” cho ion khoáng, giúp nó được vận chuyển qua thành ruột một cách dễ dàng hơn thông qua các con đường hấp thu axit amin, tránh được các tương tác đối kháng trong ruột. Kết quả là sinh khả dụng cao hơn nhiều.
Đối với heo nái mang thai, việc sử dụng khoáng hữu cơ càng trở nên quan trọng. Hệ tiêu hóa của chúng đang hoạt động với cường độ cao và sự cạnh tranh hấp thu dinh dưỡng rất khốc liệt. Việc cung cấp khoáng ở dạng dễ hấp thu nhất đảm bảo rằng ngay cả khi lượng ăn vào có thể giảm nhẹ, con nái vẫn nhận đủ “nguyên liệu” cần thiết để vừa nuôi con, vừa duy trì sức khỏe của chính nó, bao gồm cả sức khỏe móng. Một nghiên cứu của Peters và Mahan (2008) đã cho thấy heo nái được bổ sung khoáng vi lượng hữu cơ có điểm số móng tốt hơn và tỷ lệ què thấp hơn so với nhóm đối chứng dùng khoáng vô cơ.
Đầu Tư Vào Nền Móng Là Đầu Tư Cho Tương Lai
Chăm sóc sức khỏe móng cho heo nái mang thai không phải là một chi phí, mà là một khoản đầu tư chiến lược. Nó giúp giảm tỷ lệ loại thải, kéo dài đời sống sản xuất của nái, cải thiện phúc lợi động vật và cuối cùng là tối ưu hóa lợi nhuận. Thay vì chỉ xử lý các vấn đề khi chúng đã trở nên nghiêm trọng, cách tiếp cận chủ động thông qua dinh dưỡng là giải pháp bền vững và hiệu quả hơn.
Hãy xem lại chương trình dinh dưỡng cho đàn nái của bạn. Việc đảm bảo cung cấp đủ và đúng loại khoáng chất vi lượng, đặc biệt là ưu tiên sử dụng các dạng khoáng hữu cơ có sinh khả dụng cao như kẽm, đồng, và mangan chelate, chính là bạn đang xây dựng một “nền móng” vững chắc cho sức khỏe và năng suất của cả đàn. Một bộ móng khỏe mạnh sẽ nâng đỡ một con nái khỏe mạnh, và một con nái khỏe mạnh sẽ mang lại cho bạn một tương lai vững vàng.
Nguồn: Ecovet
Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam
(https://nhachannuoi.vn/dung-de-nai-que-vi-mong-giai-ma-vai-tro-tham-lang-cua-khoang-huu-co/ , ngày 23/7/2025)
