Mùa hè không chỉ khiến con người uể oải – với vật nuôi, đặc biệt là heo và gia cầm, cái nóng ảnh hưởng trực tiếp đến sinh lý, hành vi và hiệu quả sử dụng thức ăn. Vậy làm thế nào để giảm thiểu những tổn thất trong những tháng cao điểm nắng nóng?
Tác động của nhiệt độ cao lên năng suất chăn nuôi
Khi nhiệt độ môi trường vượt ngưỡng tối ưu (khoảng 20–24°C với heo và 21–23°C với gà), vật nuôi bắt đầu rơi vào trạng thái stress nhiệt. Hệ quả sinh lý xảy ra trên nhiều cấp độ:
- Giảm lượng thức ăn tiêu thụ (Feed Intake): Để tránh sinh nhiệt nội sinh khi tiêu hóa, vật nuôi giảm ăn. Điều này trực tiếp kéo theo giảm tăng trọng.
- Rối loạn điện giải – mất cân bằng nước: Tăng thở gấp khiến mất CO₂, dẫn đến kiềm hóa máu, buộc cơ thể phải điều chỉnh qua thận, làm rối loạn cân bằng Na⁺, Cl⁻, K⁺.
- Suy giảm miễn dịch: Stress nhiệt ức chế sản xuất kháng thể và làm tăng cortisol, khiến vật nuôi dễ mắc bệnh hơn.
- Tăng tỷ lệ mỡ, giảm thịt nạc: Khi stress, cơ thể chuyển hóa theo hướng tích trữ năng lượng nhanh (mỡ), giảm sinh tổng hợp protein – một yếu tố cốt lõi ảnh hưởng đến năng suất thịt.
Nghiên cứu tại Đại học Ghent (Bỉ) cho thấy, trong điều kiện stress nhiệt, gà broiler có thể giảm tới 15–20% tốc độ tăng trọng và 10–12% chuyển hóa thức ăn (FCR) – tức tốn nhiều cám hơn để tăng 1kg thịt.
Chiến lược dinh dưỡng giúp chống stress nhiệt
Để đối phó hiệu quả với nhiệt độ cao, nhiều giải pháp đã được ứng dụng, trong đó điều chỉnh chiến lược dinh dưỡng đang được các nhà chăn nuôi hiện đại ưu tiên hàng đầu. Một số hướng tiếp cận phổ biến bao gồm:
- Giảm năng lượng sinh nhiệt từ khẩu phần: Thay thế một phần protein bằng acid amin tinh khiết giúp giảm chi phí tiêu hóa, hạn chế sinh nhiệt nội sinh.
- Tăng mật độ dinh dưỡng: Do vật nuôi ăn ít hơn, nên khẩu phần cần “cô đặc” hơn – bổ sung thêm enzyme, vitamin, khoáng vi lượng và các chất điều hòa điện giải.
- Tăng bổ sung chất điều hòa thẩm thấu (osmolytes): Đây là nhóm chất giúp tế bào duy trì cân bằng nước – đặc biệt quan trọng khi vật nuôi mất nước do stress nhiệt.
Trong số các osmolytes tự nhiên, betaine được xem là một trong những hợp chất hiệu quả nhất, được ứng dụng rộng rãi tại châu Âu và Bắc Mỹ để hỗ trợ vật nuôi vượt qua giai đoạn stress nhiệt.
Betaine – nhân tố nhỏ, vai trò lớn
Betaine (trimethylglycine) là một hợp chất tự nhiên có trong củ cải đường và một số loại hải sản. Trong cơ thể vật nuôi, betaine hoạt động theo hai cơ chế chính:
Chất điều hòa thẩm thấu (osmoprotectant): Giúp tế bào giữ nước tốt hơn, tăng khả năng chịu đựng mất nước, hạn chế tác động tiêu cực của stress nhiệt.
Nguồn methyl hóa: Tham gia vào quá trình tổng hợp methionine, carnitine và choline – các chất liên quan mật thiết đến chuyển hóa mỡ và tăng sinh protein cơ.
Trong một nghiên cứu tại Đại học Iowa (Mỹ), gà thịt được bổ sung betaine vào khẩu phần trong điều kiện nhiệt độ 34°C đã cải thiện rõ rệt:
- Tăng 7% trọng lượng cuối kỳ
- Giảm 5% tỷ lệ chết
- Tăng tỷ lệ thịt nạc thêm 4–6%, đặc biệt là cơ ức
Tương tự, với heo thịt, betaine giúp tăng hấp thu nước tại ruột non, giảm tổn thương tế bào niêm mạc ruột khi bị stress nhiệt, từ đó cải thiện hiệu suất tiêu hóa và tăng trọng.
EcoBetaine – giải pháp tối ưu hóa hiệu suất mùa hè
Không phải sản phẩm betaine nào cũng giống nhau – điều quan trọng là độ tinh khiết, khả năng trộn đều, và tính ổn định trong khẩu phần.
EcoBetaine là sản phẩm betaine hydrochloride đạt độ tinh khiết 97%, được xử lý chống vón cục, giúp trộn đều trong thức ăn mà không bị phân lớp – một yếu tố sống còn khi sử dụng trong hệ thống trộn cám công nghiệp.
Do đặc tính hút ẩm tự nhiên của betaine, các sản phẩm không được xử lý dễ bị vón cục, kết tinh và phân tán không đều trong thức ăn – dẫn đến hiệu quả sử dụng kém. Với công nghệ xử lý đặc biệt, EcoBetaine duy trì trạng thái bột khô, mịn và ổn định trong cả môi trường nóng ẩm.
Một số lợi ích tiêu biểu của EcoBetaine khi được ứng dụng vào khẩu phần mùa hè:
- Giảm stress nhiệt, tăng lượng nước tế bào → Hạn chế mất nước, cải thiện sự sống của tế bào ruột và gan.
- Tăng tỷ lệ thịt nạc, giảm mỡ → Nhờ vai trò methyl hóa, tăng tổng hợp protein cơ và chuyển hóa lipid hiệu quả hơn.
- Tối ưu FCR và tăng trọng, đặc biệt trong điều kiện vật nuôi giảm ăn.
Tạm kết: Cần một chiến lược dài hơi cho chăn nuôi mùa hè
Không ai có thể thay đổi thời tiết – nhưng chúng ta có thể thích nghi thông minh hơn. Nắng nóng mùa hè sẽ còn tiếp diễn và thậm chí gay gắt hơn do biến đổi khí hậu. Việc chuẩn bị tốt về dinh dưỡng, quản lý chuồng trại và ứng dụng phụ gia hỗ trợ chính là yếu tố quyết định giữa một vụ nuôi thành công hay một mùa thất bát…
Nguồn: Ecovet
Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam
(https://nhachannuoi.vn/dung-de-cai-nong-mua-he-keo-tut-hieu-suat-chan-nuoi-cua-ban/, ngày 30/5/2025)
