Chất xơ trong dinh dưỡng gia cầm đã từ lâu được xem như một thành phần có tác động không mong muốn do khả năng làm giảm khả năng tiêu hóa và hấp thụ dưỡng chất. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng chất xơ không chỉ là một yếu tố chống dinh dưỡng mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe và sự phát triển của gia cầm. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về vai trò của chất xơ trong dinh dưỡng gia cầm, những lợi ích cũng như các rủi ro cần lưu ý.
Lợi ích của chất xơ trong thức ăn gia cầm
Phát triển hệ tiêu hóa
Chất xơ có tác động tích cực đến sự phát triển của hệ tiêu hóa ở gia cầm. Cụ thể, chất xơ giúp tăng cường cấu trúc và chức năng của niêm mạc ruột, đồng thời gia tăng sự đa dạng của vi khuẩn có lợi trong ruột (Jha & Mishra, 2021). Chất xơ không hòa tan như vỏ yến mạch còn giúp cải thiện chức năng của mề, tăng cường quá trình tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất (Mateos, Jimenez-Moreno, Serrano, & Lázaro, 2012).
Cải thiện sức khỏe đường ruột
Chất xơ đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe đường ruột của gia cầm bằng cách điều chỉnh hệ vi sinh vật đường ruột. Một số loại chất xơ hòa tan có khả năng tăng cường sản xuất axit béo chuỗi ngắn (SCFA), đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh hệ miễn dịch và tăng cường chức năng của ruột (Singh & Kim, 2021).
Tăng cường hệ miễn dịch
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chất xơ có khả năng tăng cường hệ miễn dịch ở gia cầm. Chất xơ có thể cải thiện hoạt động của hệ thống miễn dịch thông qua việc tăng cường sự phát triển của vi khuẩn có lợi và giảm sự phát triển của vi khuẩn gây hại (Tejeda & Kim, 2021). Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nhiều quốc gia đã cấm sử dụng kháng sinh như chất kích thích tăng trưởng trong chăn nuôi.
Tăng hiệu suất tăng trưởng
Việc bổ sung chất xơ ở mức độ hợp lý trong khẩu phần ăn có thể cải thiện hiệu suất tăng trưởng của gia cầm. Chẳng hạn, việc bổ sung vỏ yến mạch ở mức 2-3% trong khẩu phần ăn của gà thịt đã được chứng minh là cải thiện hiệu suất tăng trưởng nhờ vào việc cải thiện chức năng tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất (Mateos et al., 2012).
Tối ưu hóa chi phí sản xuất
Sử dụng các nguyên liệu giàu chất xơ như phụ phẩm nông nghiệp có thể giảm chi phí sản xuất mà vẫn đảm bảo hiệu suất chăn nuôi. Các phụ phẩm như cám gạo, vỏ đậu nành, hay bã mía không chỉ có giá thành thấp mà còn giàu chất xơ, giúp cải thiện sức khỏe và hiệu suất tăng trưởng của gia cầm (Sekh & Karki, 2022).
Những rủi ro cần lưu ý
Giảm khả năng tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất
Mặc dù chất xơ có nhiều lợi ích, nhưng việc bổ sung quá mức có thể dẫn đến giảm khả năng tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất. Điều này đặc biệt đúng với các loại chất xơ hòa tan như cellulose, có thể tăng độ nhớt của dịch ruột và cản trở quá trình tiêu hóa và hấp thu (Rahmatnejad & Saki, 2016).
Ảnh hưởng đến tăng trưởng
Việc bổ sung chất xơ ở mức độ cao có thể làm giảm hiệu suất tăng trưởng của gia cầm, đặc biệt là ở giai đoạn đầu đời. Nghiên cứu của Walugembe, Rothschild, và Persia (2014) chỉ ra rằng việc bổ sung chất xơ cao trong khẩu phần ăn của gà con có thể làm giảm trọng lượng cơ thể và hiệu suất chuyển hóa thức ăn.
Sự khác biệt giữa các loại chất xơ
Không phải tất cả các loại chất xơ đều có tác động giống nhau. Các loại chất xơ khác nhau về tính chất hóa học và vật lý sẽ có tác động khác nhau lên hệ tiêu hóa và sức khỏe của gia cầm. Chẳng hạn, chất xơ không hòa tan như vỏ yến mạch có thể cải thiện chức năng tiêu hóa, trong khi chất xơ hòa tan như cellulose có thể gây tăng độ nhớt và cản trở quá trình tiêu hóa (Röhe & Zentek, 2021).
Nguy cơ nhiễm khuẩn và nấm độc
Một số nguyên liệu giàu chất xơ, đặc biệt là phụ phẩm nông nghiệp, có nguy cơ nhiễm khuẩn và nấm độc. Chẳng hạn, cám gạo và bã đậu nành có thể bị nhiễm nấm Aspergillus spp., gây độc cho gia cầm (Okolelova & Engashev, 2021). Việc quản lý và kiểm soát chất lượng nguyên liệu là rất quan trọng để đảm bảo an toàn cho gia cầm.
Kết luận
Chất xơ trong dinh dưỡng gia cầm không chỉ là một yếu tố chống dinh dưỡng mà còn mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho sức khỏe và sự phát triển của gia cầm. Tuy nhiên, việc sử dụng chất xơ cần được quản lý và kiểm soát chặt chẽ để tránh những rủi ro không mong muốn. Việc lựa chọn loại chất xơ, liều lượng và cách thức bổ sung cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên các nghiên cứu khoa học và thực tiễn chăn nuôi.
Nguồn: Ecovet
Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam
(https://nhachannuoi.vn/chat-xo-trong-thuc-an-gia-cam-loi-ich-va-nhung-rui-ro-can-luu-y/, ngày 27/3/2025)
